BOTTOM LINE!: OP WEG NAAR EEN EERLIJKE EN SUCCESVOLLE ENERGIETRANSITIE

Het project "The Bottom Line!" bestaat uit zeven coalitiepartners, waarvan Stop Ecocide NL er één is, en werd gelanceerd in april 2023. Onder leiding van IUCN NL werkt de coalitie aan een eerlijke en succesvolle energietransitie met zo min mogelijk impact op mens en natuur. Het "Bottom Line!" project wordt mogelijk gemaakt door financiering van de Nationale Postcode Loterij. 

Samenwerkingspartners:

De rol van Stop Ecocide NL  

Het doel van Stop Ecocide NL is om van ecocide een internationale midaad te maken. Binnen het Bottom Line! project zetten we onze bewustwordingscampagne en juridische expertise in om ervoor te zorgen dat een fossielvrije toekomst daadwerkelijk goed is voor het milieu. Samen met onze coalitiepartners brengen we het belang van een ecocidevrije energietransitie onder de aandacht bij de Nederlandse overheid, de EU, financiële instellingen, investeerders en burgerinitiatieven. Onze boodschap is duidelijk: hoewel we dringend af moeten stappen van fossiele brandstoffen, mag en kan de overstap naar hernieuwbare energie en de winning van transitiemineralen nooit leiden tot ecocide. 

Wat is er nodig voor een rechtvaardige fossielvrije toekomst? 

De energietransitie is noodzakelijk om onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen uit te faseren. De stijgende vraag naar grondstoffen voor de energietransitie zet echter de deur open voor destructieve mijnbouwactiviteiten. Transitiemineralen zoals koper, kobalt, lithium, bauxiet (aluminium), nikkel en mangaan zijn nodig voor de productie van elektrische auto's, zonnepanelen en windturbines. Een rechtvaardige energietransitie vraagt om een systeemverandering waarin circulariteit en minder energie- en grondstoffenverbruik centraal staat en waarin mijnbouwactiviteiten met voldoende waarborgen zijn omkleed.

We zouden er allemaal doordrongen van moeten zijn dat de voorraad mineralen niet onuitputtelijk is, en dat de winning ervan schade toe kan brengen aan mens en milieu. Landschappen zoals het Atewa-oerbos in Ghana (bauxiet), het Tompotika-oerbos in Indonesië (nikkel) en de gebieden rond het Tampakan koper-goud project op de Filippijnen zijn plaatsen met een unieke biodiversiteit, maar worden bedreigd door mijnbouw. Ook de bodem van de diepzee wordt doelwit voor de winning van grondstoffen. Dit terwijl de abyssale vlaktes, vlakke gebieden van de diepzeebodem die bijna de helft van het totale oppervlakte van de oceaanbodems vormen, enorme hoeveelheden koolstof hebben opgeslagen en niet verstoord mogen worden.  
 
Het behouden en beschermen van deze landschappen is nu belangrijker dan ooit. De landschappen herbergen niet alleen een enorme rijkdom aan planten- en diersoorten, maar zijn ook van groot belang voor het behalen van onze klimaat- en biodiversiteitsdoelen. Mijnbouw in deze gebieden zal het behalen van de klimaat- en biodiversiteitsdoelen ernstig ondermijnen, ecosystemen ontwrichten en lokale voedselzekerheid en watervoorziening in gevaar brengen. 

Lees meer over de Bottom Line! petitie.

  

Tampakan koper-goud project 

Tampakan ligt in het zuiden van de Filippijnen. Het beslaat 10.000 hectare en het Tampakan koper-goud project, dat 15 miljoen ton koper kan opleveren, wordt gezien als een ramp in wording voor het stroomgebied, de biodiversiteit, het bos en de landbouw in de regio.   

Beeld: Erwin Mascarinas, NTFP-EP Philippines / IUCN NL

Koper is een kritiek materiaal voor wind- en zonnetechnologie, energieopslag en elektrische voertuigen. Maar net als bauxiet en nikkel is kopermijnbouw een vorm van mijnbouw waarbij het oppervlak wordt afgegraven (in zogenaamde dagmijnbouw), wat een enorme impact heeft op de natuur. De wereldwijde vraag naar koper ten behoeve van de energietransitie zal naar verwachting toenemen van 2,1 miljoen ton in 2020 tot 4,3 miljoen ton in 2030. 

Dankzij een succesvolle campagne van onze coalitiepartner Alyansa Tigil Mina (Filipijnen) is het Tampakan koper-goud project, het grootste in Zuidoost-Azië, opgeschort. Er wordt echter beweerd dat vanaf april 2023 de vereiste instemming van de inheemse bevolking met de komst van de mijn "veiliggesteld" zou zijn. Als de mijn er komt, zal de habitat van veel dieren en planten in een gebied met een grote en unieke biodiversiteit kapot gemaakt worden. De mijn zal daarnaast ongeveer 4000 hectare oerbos en landbouwgrond vernietigen, het grondgebied van vijf inheemse Bla'an gemeenschappen beschadigen, meer dan 4000 inheemse mensen dwingen hun territorium te verlaten en het leven en welzijn aantasten van meer dan een miljoen mensen stroomafwaarts, die afhankelijk zijn van landbouw en visserij.   

Een historische kans 

We hebben nú de kans om te kiezen voor een eerlijk en verantwoord circulair systeem, waarin de winning van grondstoffen op het land voldoet aan strenge criteria, en de diepzee geen nieuw winningsgebied wordt. Het Bottom Line! project stelt ons in staat om de ecologische voetafdruk van de energietransitie aan te pakken en middenin het publieke debat te plaatsen. Door de preventie van ecocide en mensenrechtenschendingen tot bottom line te maken, kunnen we het gevaar van onverantwoorde mijnbouw van transitiemineralen afwenden en een nieuwe aanpak introduceren die positieve gevolgen zal hebben voor de hele energieketen. 

  

Wat zeggen onze ambassadeurs over een eerlijke energietransitie? 

“Ik zie in de energietransitie veel symptoombestrijding: we moeten meer windmolens hebben om te voldoen aan de energievraag die er nu ligt, maar als we op deze manier doorgaan dan lopen we tegen de grenzen van de draagkracht van de planeet op. We moeten gaan consuminderen, degrowth nastreven, en toebewegen naar een ecologisch wereldbeeld.” 

- Jessica den Outer, Rechten voor de Natuur expert & schrijfster 

 

“Meestal zie je een verdubbeling of zelfs verzesvoudiging van het energiegebruik als gevolg van een energietransitie. Er is misschien een fundamentele denkfout in dit soort type transities, omdat die tot nu toe altijd uitgaan van de vraag naar energie en hoe aan die vraag voldaan kan worden. En die vraag naar energie is eigenlijk oneindig, zeker als er een nieuwe vorm van energie wordt ontdekt en men denkt ‘nu kunnen we er weer volop tegenaan!’. 

Het zou denk ik heel verstandig zijn om dit om te draaien en om te zeggen ‘wat is het aanbod van energie dat we kunnen opwekken en wat niet leidt tot ecocides?’. Voor Nederland betekent dit dat je gaat kijken naar wat Nederland zelf duurzaam kan opwekken, en daar moeten we het dan mee doen. Dan krijg je een heel andere kijk op hoe je de samenleving in moet richten en wat energiegebruik is.”

-  Lammert van Raan, Tweede Kamerlid Partij voor de Dieren

“Onze obsessie met economische groei is het probleem. De oplossing is om stil te staan bij ons consumptiegedrag en de koppeling te maken tussen onze consumptieverslaving en de ecocides die plaatsvinden om de grondstoffen daarvoor te produceren. Het is een illusie om te denken dat met de energietransitie al onze problemen worden opgelost, zonder degrowth. We moeten ontgroeien en een ander soort denkwijze stimuleren. Dit vraagt ook om een ander soort educatiesysteem, waarbij we vanaf de basisschool het herstel van relaties tussen mens en natuur centraal stellen. ‘Pak niet meer dan je nodig hebt’: dat moeten we de moderne mens inprenten. 

 

Tot slot is representatie ontzettend belangrijk. De grondstoffen voor de energietransitie komen uit de achtertuin van de Papoea’s, of van andere mensen in het globale Zuiden waar die mijnwinning plaatsvindt. Op het moment dat je de juiste representatie in de besluitvormingsprocessen in die ketens kunt faciliteren, dan kan het rechtvaardiger gaan dan als het nu gaat. De meest voor de hand liggende oplossing voor een rechtvaardige energietransitie is daarom “zorg dat er inheemse vertegenwoordigers aan tafel zitten.” 

- Raki Ap, Woordvoerder Free West Papua 

Stop Ecocide NL Bottom Line! team: 

  • Shirleen Chin, Project Manager 

  • Femke Wijdekop, Programme Coordinator 

  • Tanja Beentjes, Outreach Officer 

  • Lydia Scholte, Communications Officer 

  • Judith Alkema, Youth Engagement Officer 

Voor meer informatie over Bottom Line! kun je contact opnemen met shirleen@stopecocide.nl