Trouw Duurzame 100 Stop Ecocide NL
Katy Olivia van Tergouw: ‘Raar dat ecocide, de vernietiging van het ecosysteem, nog geen misdrijf is.’
Beeld: Martijn Gijsbertsen
De bazen van vervuilende bedrijven zijn straks persoonlijk aansprakelijk voor het onheil dat ze aanrichten, Katy Olivia van Tergouw, directeur Stop Ecocide NL, weet het zeker. ‘De sneeuwbal rolt nu heel hard.’
Onno Havermans, 7 oktober 2021
Het verhaal van Stop Ecocide is onvermijdelijk het verhaal van Polly Higgins. En de tragedie is dat anderen nu bezig zijn haar droom te verwezenlijken. Want dat ecocide binnen enkele jaren als vijfde misdaad zal zijn toegevoegd aan het Statuut van Rome, dat het uitgangspunt vormt van het Internationaal Strafhof, leidt geen twijfel.
“Dit is de tijd”, zegt Katy Olivia van Tergouw, directeur van Stop Ecocide NL. Deze zomer formuleerde een internationaal team van twaalf juristen een juridische definitie van deze misdaad.
De Nederlandse tak van de Stop Ecocide Foundation staat dit jaar voor het eerst in de Duurzame 100 en meteen op de tweede plaats. Ze bestaat pas sinds eind 2019, uitgerekend het jaar waarin Higgins stierf aan kanker. Het strafbaar maken van grootschalige beschadiging, vernietiging of verlies van ecosystemen en langdurige, wijdverspreide ernstige schade aan de natuur, kortweg ecocide, was haar levenswerk.
En juist toen de ziekte razendsnel toesloeg bij de Schotse advocate, raakte dat werk in een stroomversnelling.
Jurylid Ama Koranteng-Kumi:
“Stop Ecocide voert effectief campagne, langs juridische, diplomatieke en grassroots-wegen. Dat draagt bij aan de mindset die hard nodig vanwege de ecologische en klimaatcrisis.”
Het zaadje was al geplant
Van Tergouw verwacht dat enkele landen die zijn aangesloten bij het Internationaal Strafhof met die juridische definitie in de hand op korte termijn een amendement zullen indienen om ecocide als vijfde internationale misdaad strafbaar te stellen.
Het Strafhof in Den Haag is in 2002 opgericht om personen te vervolgen die worden verdacht van genocide, misdaden tegen de menselijkheid of oorlogsmisdaden. In 2017 is daar het misdrijf agressie aan toegevoegd, de voorbode van een oorlog. Het Statuut van Rome, dat in 1998 is opgesteld, is door 123 landen ondertekend.
“Het is raar dat ecocide nog geen misdaad is”, zegt Van Tergouw. “Dat realiseerde ik me toen ik Polly in 2013 leerde kennen. Ik besloot haar te helpen om ecocidewetgeving tot stand te brengen.”
Beeld: Martijn Gijsbertsen
Het zaadje was al geplant tijdens een opleiding biodynamische landbouw, vertelt Van Tergouw. “Daar heb ik geleerd hoe prachtig het ecosysteem aarde is en hoe alles met elkaar samenhangt. Ik besefte hoe onzorgvuldig wij daar als samenleving mee omgaan.”
Een bijzondere vrouw, met een groot charisma
Na de kennismaking bouwde ze snel een sterke band op met Higgins. Samen voerden ze gesprekken met organisaties en instellingen om het strafbaar stellen van ecocide te bepleiten.
“Een jurist van Greenpeace gaf ons helemaal gelijk, maar we kregen geen steun. ‘Het gaat je niet lukken’, voorspelde hij. Polly was een bijzondere vrouw met een groot charisma. Ze werd overal uitgenodigd, maar er gebeurde niet veel. Nadat Tegenlicht in 2015 de documentaire Advocaat van de Aarde maakte, kreeg ze even aandacht, maar die ebde weg, omdat we geen concreet plan hadden.”
Toch zorgde die documentaire voor een doorbraak. De honorair consul van Vanuatu nam contact op. Het eilandenstaatje in de Stille Oceaan voelt de klimaatverandering door wervelstormen en de stijging van de zeespiegel die lager gelegen buurlanden bedreigt.
“Toen ontstond er een verhaal, waarmee we een campagne konden beginnen. Sinds 2017 werven we geld van donoren, die zich aanmelden als aardebeschermer, en konden we onze missie onder de aandacht brengen op de jaarlijkse vergadering van lidstaten van het Strafhof. Polly en haar rechterhand in Engeland, Jojo Mehta, begonnen daartoe de campagne Stop Ecocide.”
Opvallend veel vrouwen
Daarna ging het snel. Stop Ecocide kreeg steun van Extinction Rebellion, de beweging die zich met onverwachte acties verzet tegen klimaatverandering en biodiversiteitsverlies en de Britse krant The Guardian schreef naar aanleiding van haar dood over het levenswerk van Higgins. Eind 2019 richtte Van Tergouw samen met Mehta de internationale stichting op, waarvan Mehta nu voorzitter en internationaal directeur is. Opvallend is dat vooral vrouwen voor de organisatie actief zijn.
Beeld: Martijn Gijsbertsen
“We hebben de tijd mee. Er zijn steeds meer mensen die zien wat ecocide is en inzien dat het gek is dat dit nog niet strafbaar is. Precies wat mij overkwam in 2013. Er is een grote bewustzijnsverandering gaande. Wat nu is geregeld in de wet is op de mens gericht, niet op hoe we de aarde moeten beschermen tegen aantasting van ecosystemen, vervuiling van oceanen, de lucht, ontbossing, bodemverontreiniging, het uitsterven van soorten.
“De wetgeving loopt achter de feiten aan. We moeten nu een grens trekken tussen wat we acceptabel vinden en wat niet. Je kunt nu alles doen met de aarde om geld te verdienen, met olielekkages, kappen van bos, giflozingen, plastic soep en gebrek aan schoon drinkwater tot gevolg. En er zijn in de huidige wetgeving allerlei manieren om ergens onderuit te komen.”
Bomenkap in de Amazone is ingrijpend in de hele wereld
Een stuk of tien landen, waaronder Vietnam, hebben ecocide in enigerlei vorm opgenomen in hun wetgeving, zegt Van Tergouw, maar tot handhaving komt het zelden.
Internationale wetgeving gaat veel verder. “Alle landen die zijn aangesloten bij het Strafhof moeten de wetgeving die in het Statuut staat overnemen en handhaven. Het gaat bij ecocide om ernstige internationale vergrijpen, zoals de bomenkap in de Amazone. Die is schadelijk in Brazilië, maar ook ingrijpend voor ons in Europa en elders in de wereld.”
Eerder dit jaar verplichtte de rechter Shell om zijn CO2-uitstoot sneller te verminderen, nadat Milieudefensie een rechtszaak had aangespannen, laat zien dat ook de bestaande wetgeving bruikbaar is. “Advocaat Roger Cox heeft die zaak gewonnen door de nadruk te leggen op de zorgplicht. Het is geweldig dat deze zaak is gewonnen, dat geldt ook voor Urgenda in de klimaatzaak en Mob met het stikstof.
“Maar dit zijn langdurige, civiele of bestuursrechtelijke procedures – Shell gaat in hoger beroep – terwijl de tijd dringt. Bovendien is ecocide met die veroordelingen nog geen misdaad. Is het dat straks wel, dan kun je wellicht Chemours in Dordrecht, het voormalige DuPont, vervolgen wegens de giflozingen van Pfas bij de productie van teflon.”
Het strafbaar stellen van ecocide op dezelfde manier als genocide maakt topbestuurders in het bedrijfsleven of bij de overheid persoonlijk strafrechtelijk aansprakelijk voor de milieuschade die hun bedrijven of regeringen aanrichten.
‘In ons hart weten we dat het fout is’
“Niet dat we willen dat ceo’s de bak ingaan. We willen voorkomen dat hun bedrijven op grote schaal ecosystemen vernietigen als gevolg van hun streven naar winst. In ons hart weten we dat het fout is, net zoals het fout is om iemand te vermoorden. We zullen het over een flink aantal jaren heel gek vinden dat we dit zolang hebben toegestaan. We zijn ons gemeenschappelijk huis kapot aan het maken.”
Het aantal donateurs loopt snel op, zegt Van Tergouw, de teller staat op 20.500. Landen als Chili, Zweden, Frankrijk, Brazilië, Mexico, Luxemburg, Vanuatu, de Malediven en Spanje werken aan strafbaarstelling van ecocide, de Foundation voert gesprekken over de hele wereld.
“Op 12 oktober bieden we een manifest aan de Tweede Kamer aan en in december komen de lidstaten van het Strafhof bijeen. De sneeuwbal rolt, het gaat nu heel hard. Als ecocide een misdaad is, zit ons werk erop.”
Lees het live artikel hier.