Onderstaande post is geschreven door Johan Vollenbroek, voorzitter bij Mobilisation for the Environment, en Maarten Visschers, bestuurslid bij Leefmilieu. De blog gaat over de destructieve impact van industriële kaalkap ten behoeve van de verbranding van biomassa zoals onder meer plaatsvindt in het Zuidwesten van de VS en de Baltische Staten. De noodzaak tot aanpassing van de huidige EU-regelgeving wordt benadrukt. In deze regelgeving wordt de verbranding van biomassa ten onrechte aangeduid als duurzame energiebron.
Ecocide van bossen als gevolg van de verbranding van biomassa
In de periode 2012 - 2020 is de verbranding van houtpellets voor energieopwekking in Europa verdubbeld van 15 naar 30 miljoen ton per jaar. De winning van hout voor houtpellets vindt plaats door industriële kaalkap van bossen. Daarbij worden in praktijk ook natuurlijke bossen gekapt en omgezet in houtakkers. Zo worden moerasbossen in het zuid-oosten van de VS opgeofferd voor houtpellets. In de laatste 60 jaar is 20% van het natuurlijk bos in het zuid-oosten van de VS omgezet in plantages. Desastreus voor de biodiversiteit. In de Baltische Staten en Zweden speelt eenzelfde ecologisch drama zich af. Ecocide als gevolg van de verbranding van biomassa.
CO2 uitstoot houtstook hoger dan steenkolen
De Europese klimaatwetgeving ziet houtstook (ook aangeduid met biomassaverbranding) nog steeds als een vorm van duurzame energie. Niets is minder waar zeggen wetenschappers van de European Academies' Science Advisory Council (EASAC). De uitstoot van CO2 bij houtstook is 15% hoger dan die van steenkool en tweemaal zo hoog als die van gas. Het duurt 50 tot 100 jaar voordat aangeplante bomen deze CO2 weer hebben opgenomen. Deze extra boost aan CO2-uitstoot kan het klimaat nu écht niet gebruiken. Binnen de komende 10 jaar moet de CO2 uitstoot met 50% (ten opzichte van 1990) zijn gereduceerd om de doelen van het Parijs Akkoord te halen. Beter beheer van de huidige bossen, gevarieerdere bossen en aanplant van bio diverse bossen zijn de beste klimaatoplossingen. Ook om het verlies aan biodiversiteit een halt toe te roepen. In 2018 hebben 800 wetenschappers dit benadrukt in een brief aan de Europese Commissie. Begin 2021 hebben meer dan 500 wetenschappers en economen in een brief aan President Biden(VS), voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen, voorzitter van de Europese Raad Charles Michel, premier Suga (Japan) en President Moon (Zuid-Korea) verzocht biomassaverbranding niet op te nemen als klimaat neutraal in de Europese richtlijn hernieuwbare energie.
Beeldcredits: Daniel Djamo
Industriële kaalkap desastreus voor biodiversiteit
Kaalkap in het zuidoosten van de VS (foto Dogwood Alliance)
Ondanks bovenstaand stijgt het gebruik van houtpellets voor biomassaverbranding verder. De winning van hout voor de productie van houtproducten, papiervezel én houtpellets vindt plaats door een systeem van industriële kaalkap. Daarbij worden hectaren bos tegelijkertijd gekapt. Dit in tegenstelling tot selectieve houtkap waarbij slechts enkele bomen per hectare wordt gekapt. Industriële kaalkap is voor bosbouwbedrijven financieel rendabel. Hectares bos kunnen achter elkaar worden gekapt voor houtpelletproductie. De effecten op de bodem en biodiversiteit zijn echter desastreus. Zo daalt het aantal bosvogels drastisch. Koolstof opgeslagen in de bodem komt bij de kap vrij. Het is een vorm van ecocide.
Het Zuidoosten van de Verenigde Staten
In de periode 1950-2010 is er door middel van industriële kaalkap 16 miljoen hectare natuurlijk bos verdwenen in het zuidoosten van de Verenigde Staten. Dat is een gebied van ongeveer vier maal de oppervlakte van Nederland en komt neer op 20% van de natuurlijke bossen in het zuidoosten van de VS. In de plaats zijn monotone boomplantages (‘houtakkers’) geplant. De gehele biodiversiteit in deze gebieden is verdwenen.
Nog steeds vindt er kaalkap in de beschermde moerasbossen in het zuidoosten van de VS voor houtpelletproductie plaats. De Amerikaanse houtpelletproducent Enviva is `s werelds grootste leverancier. Enviva is eigenaar van negen grote houtpelletfabrieken in het zuidoosten van de VS en wil dit aantal fors uitbreiden. In 2019 zijn ruim 15 miljoen ton houtpellets vanuit de VS geëxporteerd naar Europa.
Figuur 1. Omzetting van natuurlijk bos naar houtplantages in de periode 1950-2010 in het zuidoosten van de VS (bron: Dogwood Alliance, Stand4Forests Reports Series, 2020
Figuur 2. Productie houtpellets in Zuidoost- VS ten behoeve van biomassaverbranding voor ‘duurzame energie’ in Europa (bron: Dogwood Alliance).
Baltische Staten
Ook in de Baltische Staten vindt grootschalige houtwinning voor houtpelletproductie door middel van kaalkap plaats. Een recent rapport van de natuurorganisatie Estonian Fund for Nature (ELF) beschrijft de desastreuze ecologische gevolgen van de houtwinning voor de bossen in Estland. De vliegende eekhoorn, auerhoen, zwarte ooievaar en honderden mossen, schimmels en korstmos soorten worden in hun voortbestaan bedreigd.
Kaalkap in Estland (foto: Estonian Fund for Nature)
Ook het verwijderen van dood hout (resthout) uit bossen voor biomassaverbranding is desastreus voor insecten en overige ongewervelde dieren in het bos. Dode en beschadigde bomen vormen een microklimaat en zorgen ervoor dat een nieuwe generatie bomen op dergelijke plaatsen gaan groeien. Deze microhabitats worden bewoond door duizenden ongewervelde soorten. Deze ongewervelde dieren vormen op hun beurt een belangrijk onderdeel van de voedselketen van het bos en leveren voedsel voor andere ongewervelde dieren, amfibieën, reptielen, vogels en zoogdieren.
Biomassaverbranding schrappen uit de Europese richtlijn Hernieuwbare Energie
De Europese Commissie evalueert op dit moment de Richtlijn Hernieuwbare Energie (REDII) en publiceert eind juni een verbeterde versie. Het Europees Parlement zal in september een besluit nemen over deze verbeterde versie. Natuurorganisaties zijn van mening dat biomassaverbranding niet langer door Europa als duurzame energie mag worden gezien. Zij roepen de Europese Commissie en het Europees Parlement op om biomassaverbranding te verwijderen als bron van duurzame energie in de Richtlijn.
Verdere bronnen:
Verslag van Biomass Magazine, 23/07/2020: EU wood pellet demand expected to increase in 2020
Persartikel, Politico, 03/26/2021: The ‘Green Energy’ That Might Be Ruining the Planet
Documentaire (43min): Burned, are trees the new coal?
Boekje van Dogwood Alliance, 2019: Biomass Investigation, Global Markets for Biomass Energy are Devastating U.S. Forests
Verslag van de Southern Environmental Law Center, 2018: Burning Trees for Power
Artikel, Mongabay, 20/10/2017: Estonia’s trees: Valued resource or squandered second chance?
Milieuonderzoek, Wageningen Universiteit, 21/11/2019: Inzichten in duurzame export van houtpellets uit zuidoosten VS
Brief van Poolse wetenschappers, Biofuelwatch, 27/07/2020