Image credits: Karl Adami . Gekapt bos op veengrond in Estland.
Als opvolging van de gastenblog van Maarten Visschers en Johan Vollenbroek over biomassaverbranding en ecocide hebben Maarten en Johan een tweede gastenblog geschreven. In hun nieuwe blog bekritiseren ze de ‘Fit for 55‘ plannen van de Europese Commissie, omdat deze onvoldoende waarborgen bevatten om ecocide van bossen te voorkomen. Op nauwgezette wijze laten ze zien waar de voorgestelde klimaatwetten tekortschieten om de Europese bossen werkelijk te beschermen en doen ze voorstellen voor betere regelgeving.
Europees voorstel Revisie richtlijn duurzame energie voorkomt ecocide bossen niet
Op 14 juli jl presenteerde de EU Commissie haar nieuwe 12 klimaatwetten als pakket ‘Fit for 55’. Doel is om in 2030 een CO2 reductie van 55% (ten opzichte van 1990) te bereiken. Dit voorstel is absoluut onvoldoende om een ecocide van bossen te voorkomen. Het pakket zal leiden tot een verhoging van de druk op bossen en de kap er van. Het is nu de verantwoordelijkheid van het Europees parlement om het programma ‘Fit for Forest’ te maken en daarvoor de juiste amendementen te realiseren om een ecocide af te wenden.
Meer bosbescherming nodig bij verhoogde doelstelling duurzame energie
Van het nieuwe pakket aan wetten zijn er drie belangrijk voor onze bossen. Het gaat om de richtlijn hernieuwbare energie (RED), de verordening inzake landgebruik, verandering in landgebruik en bosbouw (LULUCF) en de Bosstrategie. Het wetsvoorstel RED verhoogt de doelstelling voor hernieuwbare energie van 32 naar 40 procent in 2030. Omdat het pakket aan bosbeschermende maatregelen in het voorstel onvoldoende is, zal de verhoogde doelstelling de hoeveelheid hout die wordt gekapt voor energie, vergroten. Immers biomassaverbranding is binnen de wettelijk gedefinieerde vormen van duurzame energie relatief het gemakkelijkst te realiseren. De verbranding van bosbiomassa zal de uitstoot van broeikasgassen echter op korte termijn juist verhogen. Minder boskap is een absolute voorwaarde bij een verhoogde doelstelling duurzame energie.
Volledig schrappen subsidies energiehout
De andere wijzigingen in de RED bieden geen oplossing. Zo heeft het schrappen van financiële subsidies voor brandstoffen zoals gezaagde en fineerstammen, wortels en stronken weinig effect. Gezaagde en fineerstammen met hoge marktwaarde worden nauwelijks verbrand. Het ontgraven en vervolgens verbranden van wortels en stronken vernietigt bosgronden. Tot nu toe is dit marginaal gebleven. Het is juist de huidige industriële kaalkap van bomen met lagere marktwaarde (en hoge biodiversiteitswaarde) die niet gesubsidieerd dient te worden.
Groter areaal bos met een hoge biodiversiteitswaarde
De Commissie stelt voor dat bosbiomassa gewonnen uit gebieden met een hoge biodiversiteitswaarde (primaire en zeer biodiverse bossen) of een hoge koolstofvoorraad (wetlands, veengebieden) niet in aanmerking mag komen voor subsidies. Dit is positief. Deze ecosystemen zijn zeer waardevol. Ze hebben een hoge biodiversiteit en klimaatbestendigheid. Maar deze gebieden zijn vaak al beschermd en vertegenwoordigen slechts een klein deel van de Europese bossen (ongeveer 3 procent). Er dient juist een groter areaal bos met een hoge koolstofvoorraad en biodiversiteitswaarde in het voorstel te worden opgenomen.
Image credits: Daniel Djamo . Bill board met EU Commissaris Frans Timmermans.
Per direct stop zetten subsidies van elektriciteitsopwekking met biomassa
De Commissie sluit subsidies voor hout voor installaties die uitsluitend elektriciteit opwekken na 2027 uit. Behalve in steenkoolafhankelijke regio's. Dit vanwege een rechtvaardige transitie vanwege de huidige sterke afhankelijkheid van vaste fossiele brandstoffen. Dit zijn juist de regio’s waar de dreiging dat kolencentrales overschakelen op biomassa het grootst is, en waar uitsluiting van biomassa het meest nodig is. Het afschaffen van subsidies voor installaties die uitsluitend elektriciteit gebruiken, zal weinig effect hebben aangezien de meeste Europese elektriciteitscentrales de productie van elektriciteit en warmte combineren. Het ingangsjaar 2027 is te laat, de verbranding van biomassa schaadt de bossen en het klimaat nu al. Subsidies moeten nu (per direct) worden afgeschaft. Subsidie voor biomassaverbranding als warmtebron voor warmtenetten dient ook te worden stopgezet. Subsidie dient te worden ingezet op bodemwarmte of aquathermie als warmtebron voor warmtenetten.
Image credits: Daniel Djamo . Protest voor gebouw Europees parlement in Brussel.
Geen effect verlaging drempel voor toepassing duurzaamheidscriteria op installaties
Het voorstel van de Commissie verlaagt de drempel waarbij installaties die vaste biomassa gebruiken voor de productie van elektriciteit, verwarming en koeling, duurzaamheidscriteria voor de input van hout moeten toepassen. De drempel zakt van 20 naar 5 megawatt. De verlaagde drempel zal weinig effect hebben als de duurzaamheidscriteria vergelijkbaar blijven met wat de Commissie voorstelt.
Amendementen van vitaal belang voor bossen
Er zijn enkele positieve lichtpuntjes, zoals de licht verhoogde doelstelling van de LULUCF-verordening voor het verwijderen van kooldioxide, en de voorgestelde geharmoniseerde Europese bosmonitoring van de Bosstrategie en de vereiste voor lidstaten om transparant te zijn over hun bosplannen. Echter het geheel is volstrekt onvoldoende. Het Europese parlement dient onder meer door de hierboven voorgestelde amendementen de wetten sterk te verbeteren.
Waarom het klimaat- en energievoorstel van de Europese Commissie 2030 ongeschikt is voor bossen
Als onderdeel van haar poging om voorzitter van de Europese Commissie te worden, heeft Ursula von der Leyen zich ertoe verbonden om de doelstelling van de Europese Unie (EU) voor het terugdringen van broeikasgassen te verhogen van 40 naar 55 procent. Nu ze voorzitter is, is de Commissie begonnen met het herzien van haar klimaat- en energiewetgeving om 'fit for 55' te zijn. Ze brachten hun voorstellen in juli 2021 uit.
Al met al zal het pakket de druk op de bossen verhogen. Dit komt omdat de verhoogde doelstelling van de RED voor hernieuwbare energie niet voldoende waarborgen bevat om te voorkomen dat bossen worden gekapt voor energie. Dit betekent dat de klimaatvernietigende plannen van de lidstaten om meer te oogsten, kunnen doorgaan.
Maarten Visschers, bestuurslid van Leefmilieu
Johan van Vollenbroek, voorzitter bij Mobilisation for the Environment.